اعتیاد بیماری مزمن و عود شونده است. به زبان ساده‌تر ترک اعتیاد و بازگشت دوباره به اعتیاد ماهیت این بیماری را تشکیل می‌دهد.
مطالعات انجام شده نشان داده است بیش از ۸۰ درصد افرادی که اقدام به ترک اعتیاد می‌کنند دوباره به مواد مخدر رو می‌آورند. علت‌هایی که باعث می‌شود افراد به مصرف دوباره مواد روی بیاورند بسیار متنوع است.
از ماهیت عود شونده خود بیماری اعتیاد گرفته تا مشکلات متعدد جسمی مانند انواع بیماری‌ها و همچنین دلایل مختلف اجتماعی مانند بیکاری، مشکلات خانوادگی و… باعث می‌شود فرآیند درمان اعتیاد که ترک دائمی مصرف مواد مخدر است با شکست مواجه شود.
اما آیا این بدین معنی است که ترک مواد مخدر غیر ممکن است؟ آیا ترک و اقدام به مصرف دوباره‌ی مواد مایه یاس و ناامیدی است؟ برای پاسخ به این سؤالات باید فرآیند اعتیاد و ترک آن را به دقت بررسی کنیم تا به پاسخی روشن برسیم.
لطفاً به مثال زیر درباره فرآیند اعتیاد و ترک آن توجه کنید.
پنیری را در داخل یخچال تصور کنید. اگر مدت زمان طولانی به صورت دست نخورده در داخل یخچال باقی بماند چه اتفاقی برایش می‌افتد؟ اتفاقی که می‌افتد این است:
پنیر ماهیت لذیذ و خوشمزه خود را به توده‌ای فاسد و خراب می‌دهد که هیچ شباهتی به پنیر ندارد.
بیماری اعتیاد مانند یک راه است
راهی که مسیر و مقصد نهایی آن مشخص و قابل پیش‌بینی است. اگر قدم در این راه گذاشته شود منجر می‌شود به مشکلات متعدد روانی، گرفتاری‌های قانونی، مشکلات خانوادگی و زناشویی، طرد شدن از جامعه، از دست دادن جایگاه‌های اجتماعی و همچنین بیماری‌های جسمی مزمن مانند: بیماری‌های کبدی، ریوی، ایدز و…
هر اقدام یا تصمیمی که در جهت تغییر از مسیر اعتیاد گرفته می‌شود قدمی مثبت و امیدوار‌کننده است.
چون افرادی که به ترک مصرف مواد فکر می‌کنند یا اقدامی در جهت آن انجام می‌دهند به درک و بینشی درست و منطقی از اعتیاد رسیده‌اند.
این افراد می‌دانند و به این نتیجه‌گیری رسیده‌اند که وضعیت فعلی وضعیت مطلوب و قابل قبولی نیست و آخر مسیر اعتیاد پایان خوبی برایشان رقم نخواهد زد. این افراد اگرچه مسیر خود را تغییر نداده‌اند اما تصمیمی گرفته‌اند که تغییری در وضع موجودشان ایجاد کنند.
افرادی که مصرف مواد مخدر را هرچند بمدت کوتاه قطع کرده‌اند و دوباره به مصرف آن روی آورنده‌اند نشان می‌دهند که از پیامد‌های اعتیاد خبر دارند. آن‌ها تلاش می‌کنند که تغییر کنند، هرچند در این راه موفق نشده باشند.
افرادی هم که تا امروز اقدامی عملی در جهت ترک انجام نداده‌اند، اما در خلوت خود و در گوشه‌ای از ذهنشان به کم کردن یا حتی ترک مصرف مواد فکر می‌کنند بصورت ناخودآگاه اظهار می‌کنند که از مسیری که در پیش گرفته‌اند راضی نیستند. در درون این افراد آگاهی نسبی از عواقب اعتیاد تشکیل یافته است هرچند این را به زبان نیاورند که ترک کردن اعتیاد بهتر از ادامه دادن آن است. این افراد نیز گامی هرچند کوچک برای تغییر وضع فعلی برداشته‌اند و این موضوع باعث امیدواری است. این رفتار‌ها نشان دهنده‌ی رشد است.
معنای رشد در اعتیاد
درست است که رشد معانی گوناگون و بسیاری دارد. اما منظور ما از رشد در مسیر اعتیاد به فرآیند تغییر اشاره دارد. تغییر از مسیری قابل پیش‌بینی و از پیش تعیین شده. پس هرگونه اقدام یا حتی تصمیم برای تغییر از مسیر اعتیاد رشد است. رشدی به سمت ر‌هایی از وابستگی.
حرف آخر درباره اعتیاد بیماری مزمن
در آخر باید خاطر نشان کرد که هر اقدام یا تصمیمی که در جهت ترک و تغییر مسیر اعتیاد گرفته می‌شود قدمی رو به جلوست و نوید بخش ر‌هایی است. خانواده‌ها و سایر افراد جامعه که بیمار دچار اعتیاد با آن‌ها در ارتباط است موظفند حتماً این حرکت‌ها را به چشم پیشرفت دیده و از آن حمایت کنند.