در دوره بهبود پس از ترک، زندگی از چرخش باز نمی‌ایستد. حتماً لازم است به مشکلات موجود در محل کار، مشکلات خانوادگی رسیدگی کنید و روابط دوستانه خود را با چنگ و دندان حفظ کنید. پس مسئله بازگشت به کار و خانواده پس از ترک حائز اهمیت است.
اعتیاد یک بیماری خانوادگی است و هیچ یک از اعضای خانواده از گزند آن در‌امان نیست. نکته اساسی اینجاست که وقتی قدم در راه ترک اعتیاد می‌گذارید و درمان خود را آغاز می‌کنید، روابط جدیدی با خانواده و دوستان شکل می‌گیرد. در این مرحله کشف می‌کنید که چگونه به شیوه‌ای متفاوت و بهتر با مشکلات برخورد کنید.
مسأله کلیدی در مورد حل و فصل مشکلات خانوادگی این است که درک کنید که بهترین کمکی که می‌توانید به آن‌ها بکنید، استقامت و پایداری در درمان است.
شما با تأیید مشکلاتتان و شروع درمان قدم اول را برمیدارید. در مسیر درمان به تدریج در اقرار کردن به مشکلات و حل آن‌ها پیشرفت بیشتری حاصل می‌کنید.
وقتی سرانجام متعهد می‌شوید که خود را درمان کنید، چنین بنظر می‌رسد که بار بزرگی را از دوش اطرافیان برداشته‌اید. آن‌ها پشتتان هستند و از هر حمایتی در جهت درمان شما دریغ نخواهند کرد.
تغییرات جسمی و روانی که بدنبال ترک اعتیاد و پیشرفت درمان حاصل می‌شود باعث ایجاد تغییرات مثبت و منفی در خانواده و دوستانتان می‌کند. روانپزشکان و روانشناسان متخصص در زمینه ترک اعتیاد همواره سعی کردند که بفهمند که از خانواده و دوستان فرد چه ساخته است. آن‌ها تقریباً به این نتیجه رسیده‌اند که هر عضوی از خانواده در برابر عضو دیگر واکنش نشان می‌دهد
برخی از تغییرات ایجاد شده در خانواده ممکن تعجب برانگیز باشد. ما در این مقاله سعی داریم تا این تغییرات را بررسی کرده و آمادگی‌های لازم برای این تغییرات را شرح دهیم.
تغییرات مثبت در دوران ترک اعتیاد
هرچند ممکن است از برخی تغییرات مثبت در دوران درمان و ترک اعتیاد استقبال شود اما پذیرش برخی از آن‌ها سخت بنظر می‌رسد. برای سهولت بیشتر به گذشته نگاه کنید و ببینید چه تأثیری بر خانوادتان گذاشته‌اید.
زمانی که در چنگال اعتیاد گرفتار بودید، خانوادتان فشار سنگینی را تحمل می‌کردند، اما حالا که تصمیم به ترک اعتیاد و تحت درمان قرار گرفتید، از فشار وارد بر خانواده کاسته می‌شود. این مسأله به خودی خود خوب است اما اگر احساس کنید خانواده بدون شما راحت هست، احساس تنهایی خواهید کرد.
مد نظر داشته باشید که واکنش‌های مثبت خانوادتان ممکن است باعث رنجش و آزردگی شما شود. بجای خالی کردن عقده‌هایتان، مراقب باشید دست از پا خطا نکنید یا رفتاری از شما سر بزند که باعث تحقیر خانواده‌تان شود.
دست از این افکار خطرناک بردارید که “حالا که من زجر می‌کشم آن‌ها هم باید زجر بکشند” فراموش نکنید که این شما بودید که با مصرف مواد مخدر و اعتیاد پیامد‌های سنگینی بر سر خانواده آوردید.
واقعیت این است که وقتی درمان را قبول می‌کنید و اقدام به ترک اعتیاد می‌کنید رفتار خانواده بهتر می‌شود. وقتی سلامتی جسمی و روحیتان را دوباره بازمی یابید خانواده خوشحالتر می‌شوند.
تغییرات منفی در دوران ترک اعتیاد
تعجب برانگیز است که اگر بدانید گاهی اقدام به ترک اعتیاد باعث واکنش‌های منفی در خانواده می‌شود! هریک از اعضای خانواده بر دیگری تأثیر مستقیم می‌گذارد. گاه اعتیاد یکی از اعضای خانواده باعث خشونت در سایر افراد خانواده می‌شود. وقتی شما اقدام به ترک اعتیاد می‌کنید این سوپاپ برداشته شده و فوران می‌کند. حالا نوبت آنهاست که میدان را عرصه تاخت و تاز خود قرار دهند. بخاطر داشته باشید که این رفتار که گا‌هاً وحشیانه نیز است، تلاشی است برای یافتن تعادل. آن‌ها سعی دارند بفهمند که آشفتگی اوضاع از نظرشان چه حس و حالی دارد.
نباید توقع داشته باشید که اطرافیانتان فقط به این دلیل که تغییرات مثبت داشته‌اید یکباره قدیس شوند. همانطوری که وقتی شما دچار اعتیاد به مواد مخدر بودید رفتار ناشایستتان را تحمل کردند، شما هم باید آماده رفتار ناشایست آن‌ها باشید.
مشکلات خانوادگی در دوران ترک اعتیاد
در برخورد با مشکلات خانوادگی در دوران ترک اعتیاد یک نکته را همیشه مدنظر داشته باشید: پایداری در درمان و ترک اعتیاد.
همانطوری که در درمان اعتیاد پیشرفت حاصل می‌کنید و قوی‌تر می‌شوید، بهتر می‌توانید به خانواده کمک کنید تا در مورد خودشان دست به تغییرات مثبت بزنند. باید تمام همّ و غمتان را روی یک چیز بگذارید که از همه مفیدتر است: پایداری در درمان.
باید با هر موقعیتی که درمان را تهدید می‌کند، بنحوی برخورد کرد که تعهد به ترک اعتیاد را محکم‌تر و درگیر شدن در درمان را شدیدتر کند.
رابطه‌ی شما با مشاور خانواده می‌تواند به حل و فصل بسیاری از مشکلات خانوادگیتان کمک کند.
در جلسه مشاوره بایستی مشکلات خانوادگی خود را افشا کنید. افشاگری نخستین گام به سوی حل مشکلات است. اگر احساس می‌کنید که نمی‌توانید مسائل خانوادگیتان را با مشاور درمیان بگذارید به فکر یافتن مشاوری دیگر باشید.
اثر اعتیاد بر خانواده
خانواد‌هایی که یکی از اعضای آن‌ها دچار اعتیاد هستند با ۲ مشکل اساسی دست و پنجه نرم می‌کنند:
- خانواده انرژی زیادی را صرف انکار واقعیت‌های دردسر آفرین می‌کند.
- اعضای خانواده به کرّات تلاش می‌کنند تصویری قابل قبول از خانواده به دنیای بیرون عرضه کنند یا حداقل تصویری بهتر از آنچه در واقعیت بر خانواده می‌گذرد.
فارغ از اینکه خانواده با کدامیک از این مشکلات مواجه است، پیدا کردن راه حل مستلزم افشای آشکار مشکلات و در عین حال دست برداشتن از تصویرسازی‌ایده‌آل از خانواده است.
پیشرفت در دوره درمان اعتیاد بستگی به پذیرش اعتیاد و عدم انکار آن دارد. در واقع قبل از آنکه بتوانید مشکلات را حل کنید ابتدا باید آن‌ها را تصدیق کنید. تصدیق مشکلات نشانه شهامت است.
وقتی کمبود‌ها و نقطه ضعف‌هایتان را آشکار می‌کنید شاید احساس کنید که عزت نفستان خدشه خورده و خود را خوار و خفیف بپندارید.
در نظر داشته باشید که این احساس‌ها به تدریج رنگ می‌بازند و در نهایت اعتماد بنفس قویتری پیدا می‌کنید، چون عزت نفس خود را بر بنیادی نو بنا می‌دهید.
سعی کنید بر احساس خوب حاصل از پی‌ریزی حقیقت متمرکز بمانید و آن را زیر پا‌هایتان احساس کنید. این پی نقطه اتکایی برای تک تک اعضای خانواده نیز خواهد بود و همین با شما احساس بهتری می‌بخشد.
جمله قدیمی که کمک می‌کند جانِ مطلب دستگیرتان شود این است: “پیشرفت نه کمال”
از این‌ایده که پدر، مادر، خواهر، برادر کاملی باشید، دست بردارید و فروتنانه از بهترین راه موجود حمایت کنید. هر توقعی از خانواده‌تان دارید، ابتدا باید آن توقع را از خودتان داشته باشید.
باید در خانواده تغییرات مثبت ایجاد کنید
اعضای خانواده همواره نسبت به یکدیگر واکنش نشان می‌دهند. نکته مهم اینجاست که هنگامی در خانواده‌ها تغییرات مثبت بوجود می‌آید که توقعات را کنا گذاشته و واکنش‌های واقعی را مشاهده کنیم. تغییر زمانی ایجاد می‌شود که افراد کارها حتی کار‌های پیش پا افتاده و کوچک را به شیوه‌ی متفاوتی انجام دهند. ذره ذره همین تغییرات کوچک در کنار هم موجب تغییرات عمده و چشمگیری خواهد شد.
طرح‌های بلند مدت برای ایجاد تغییرات مثبت
تغییر در روابط صمیمانه حدود یک سال بطول میانجامد، بنابرین توقعات شما باید هماهنگ با واقعیات باشد. پس از آنکه اعضای خانواده به جای رکودی مبتنی بر انکار، خود را به الگوی پویای از تغییر متعهد کردند، لازم است با هم روی طرح‌های تغییر کار کنند که در مدت زمان قابل قبولی اجرا می‌شود و در جهت اهداف افراد خانواده قرار می‌گیرد.
سر و کله زدن با مشکلات کاری
بسیاری از افراد فوق‌العاده سخت‌کوش و سازنده معتاد می‌شوند. اضافه کاری شدید ممکن است در شکل گرفتن سبک دیگری از زندگی، زندگی با الکل یا مواد مخدر نقش داشته باشد. اگر شما جزء این افراد باشید می‌توانید حتم داشته باشید که پس از ترک اعتیاد و تکمیل درمان شغلی در اختیار شماست و همکاران و کارفرمایان شما حامی شما خواهند بود.
اگر شرح حال شما این چنین است باید در زندگیتان و علی‌الخصوص زندگی کاریتان تغییرات اساسی ایجاد کنید. چه بسا به این اضافه کاری و مصرف مواد عادت کرده‌اید. در صورتی که در موقعیت نامناسبی قرار دارید که کارفرمایتان انتظار کار سنگین، اضافی و طولانی مدت را دارد بهتر است شغل دیگری برای خود دست و پا کنید. حواستان را جمع کنید و ببینید ساعت‌های کاری همکاران و سطوح مزایای دریافتی آن‌ها چگونه است. ارزان فروختن خودتان بعنوان یک کارمند یا کارگر بطور قطع عامل تهدید‌کننده‌ای برای لغزش شما به سوی اعتیاد گذشته خواهد بود.
نکته بسیار مهم و حیاتی که باید همیشه بخاطر داشته باشید این است که تکمیل درمان و ترک اعتیاد سازندگی و بهره وری شما را افزایش می‌دهد.
اگر جز افرادی هستید که بدلیل اعتیاد کار خود را از دست داده‌اید باید بوم خود را از اول نقاشی کنید. این وضعیت غذاب‌آور و مایوس‌کننده است. تصوری که از خود دارید ممکن است خدشه دار شود. شاید هرگز آن جایگاه و نقش خود را بدست نیاورید اما واقعیت این است که مهمترین چیزی که در حال حاضر برای تأمین و افزایش درآمد‌های آتی خود می‌توانید انجام دهید این است که تحت درمان قرار بگیرید. شاید این اتفاقات باعث ضربه به خانواده شده است.
بطور مثال همسر یا مادرتان طولانی مدت کار می‌کند، فرزندتان درس و دانشگاه را ترک کرده و مشغول بکار است. ترک اعتیادتان ارزش آنرا دارد که همه سخت کار کنند زیرا هرقدر بهبودی بیشتری پیدا کنید، بهتر می‌توانید پول دربیاورید که به دیگران بدهید. شفا یافتن و ترک اعتیاد بهترین سرمایه‌گذاری است که شما یا خانوادتان می‌توانند روی آن سرمایه‌گذاری کنند.
سر و کله زدن با مشکلات مالی
در حین درمان و ترک اعتیاد و ههمچنین پس از پایان آن ممکن است متوجه شوید که منابع مالیتان بطور چشمگیری کاهش یافته است. چه بسا زیر بار بدهی‌های سنگین رفته باشید. اکنون متوجه می‌شوید که همه‌ی آن انکار‌ها و زیاده روی‌ها خرج روی دستتان گذاشته است و کسری منابع مالی گریبانگیرتان شده است.
حال چاره چیست و چه باید کرد؟ باید از خرید اجناسی که بطور قطع نیازی به آن‌ها ندارید، خودداری کنید. مهمترین کاری که باید انجام دهید سخت کوشی و تلاش بسیار است. شما باید از عهده کار سخت تولید درآمد و کار سخت پس انداز کردن درآمدی که تولید می‌کنید، برآیید. به این دو کار کار سخت دیگری نیز باید اضافه کنید: “انجام کار درست“
درک کنید که این آدم‌ها هستند که زندگی را برایتان زیبا می‌کنند نه مواد مخدر. با هر رابطه‌ای که بهبود می‌ابد و در بر گیرنده محبت و عطوفت واقعی است نشئه‌هایی متفاوت و بمراتب بهتر را تجربه می‌کنید.
عود اعتیاد، شروع دوباره و تأثیر آن برخانواده
به لحاظ فنی عود اعتیاد (بازگشت دوباره به اعتیاد) فرصتی عالی برای درک بهتر مشکل سوء مصرف است. برخلاف مصرف دائم که در آن تشخیص عامل برانگیزاننده (محرک) مشکل است، عود اعتیاد رخداد خاصی است، که با کالبدشکافی می‌توان مشکل سوء مصرف را لخت و عریان مشاهده کرد.
هرقدر بیشتر علاقه‌مند باشید که سردربیاورید عود اعتیاد (بازگشت دوباره به اعتیاد) چگونه اتفاق افتاده، بیشتر قادرید از تکرار آن در آینده جلوگیری کنید. هرقدر بهتر بتوانید درباره عود اعتیادتان با خانواده صحبت کنید، بهتر می‌توانید اعتماد و اطمینان آن‌ها را به خود جلب کنید. اگر شما همان کسی هستید که دچار عود اعتیاد شده، ابتدا با مشاور کار کنید تا سر در بیاورید که چه چیزی باعث بازگشت دوباره به اعتیاد شده است. نکند جر و بحثی در گرفته، یا با شکستی در محیط کار یا پروژه‌ای در حال انجام، شلید از دستتان در رفته و به مهمانی یا جشنی رفته باشید، یا در موقعیتی خاص با وسوسه‌ای روبه رو شده باشید که از مقاومت کردن در برابر آن عاجز بوده‌اید. بنابرین هرچقدر عود اعتیادتان را بهتر درک کنید، برای پیشگیری از موارد بعدی آمادگی بهتری پیدا می‌کنید.
پیش از آنکه دیگران را متقاعد کنید که دوباره به مسیر بهبود باز می‌گردید، باید صبر کنید تا اینکه دوباره اعتماد بنفستان را باز یابید و از عود اعتیادتان درس بگیرید. اگر بخواهید خیلی زود، پیش از آنکه در درونتان آنرا هضم کنید، دیگران را قانع کنید، هیچکس تره هم برایتان خُرد نخواهد کرد و درنتیجه، بجای کاستن از بی‌اعتمادی به آن دامن می‌زنید.
بهتر است زمان بدهید تا هیجانات شدیدی که پس از عود اعتیادتان بر خانواده حاکم شده، فروکش کند. آنگاه بهتر می‌توانند به شما گوش بدهند و درکتان کنند و شما را ببخشند زیرا به تدریج از بهت و ناباوری، دلسردی و خشم آن‌ها کاسته می‌شود.
بسیاری از افراد معتاد تحت درمان، حداقل یکبار از نو به اعتیاد روی می‌آورند و کمتر کسی از این نظر پرونده‌ی پاکی دارد. اگر دچار عود اعتیاد شدید، گوش دادن به حرف‌های افراد خانواده و درک کردن آن‌ها اهمیتی حیاتی دارد. بگذارید واکتش‌های خود را نشان بدهند، درک رنج و عذابی که می‌کشند، دردآور است اما شما را نمی‌کشد. سرانجام متوجه خواهید شد که دردی که می‌کشند از عشق به شما نشئت می‌گیرد و درک همین نکته عاملی قوی در پیشگیری از عود بعدی خواهد بود.
پس از تجزیه و تحلیل عود، معمولاً بهتر می‌توانید سوء مصرف خود را واکنشی در برابر مشکلات ببینید.
وقتی خانوادتان ببینند که دوباره درگیر درمان شده‌اید، خیالشان راحت و اعتمادشان به شما جلب می‌شود و وقتی از چگونگی و علت کشیده شدن دوباره شما به سوی اعتیاد درک بیشتری پیدا کنند، بیشتر می‌توانند به شما در دوری جستن از عود‌های آتی کمک کنند.
پاسخ موفقیت آمیزتان به عود اعتیاد و از سرگیری قدرتمندانه‌ی برنامه کمک می‌کند تا شکنندگی کمتر و انعطاف بیشتری را در خود احساس کنید. شما به جای اضطراب در مورد پیشبینی آینده، با اطلاعاتی که دارید می‌توانید به نحو مؤثری از بروز مشکلات احتمالی بکاهید. این تجربه را می‌توانید با خانواده در میان بگذارید و خانواده هم می‌تواند از این تجربه بهره یگیرد.
ممنون که تا آخر این مقاله همراه ما بودید. امیدواریم این مطلب برایتان مفید بوده باشد و در راه آگاهی و تغییر به سوی زندگی واقعی، سالم و به دور از اعتیاد اثر‌گذار باشد.