طبق نظریه فروید عصب‌شناس و روانکاو اتریشی شخصیت انسان از سه عنصر «ایگو» به معنی خود، «اید» به معنی نهاد و «سوپرایگو» به معنی فرا نهاد تشکیل می‌یابد.
ایگو
ایگو در واقع همان «من» است. قسمت خود آگاه شخصیت است یعنی همان قسمتی که از آن آگاهی داریم. وقتی می‌گوییم من عصبانی هستم یا من خوشحال هستم یعنی از حالت روحی خود خبر داریم.
چه کسی عصبانی یا خوشحال است؟ «من»، این «من» همان ایگو است.
اید
«ایدم» یا همان «نهاد» قسمت کاملاً ناخودآگاه شخصیت است که شامل غرایض و رفتار‌های ابتدایی می‌باشد. هدف «اید» برطرف کردن غریزه است.
این قسمت از شخصیت بدنبال تجربه کردن لذت در اولین فرصت و با بیشترین مقدار و بدون در نظر گرفتن خوب یا بد بودن آن است. معادل «اید» در تعالیم دینی را می‌توان همان «نفس اماره» دانست.
سوپرایگو
سوپرایگو یا همان «فرا نهاد» آن قسمتی از شخصیت است که وظیفه‌اش سبک سنگین کردن مسائل است.
در واقع سوپرایگو را معادل وجدان در نظر می‌گیرند و در تعالیم دینی همان «نفس لوامه» می‌باشد. این قسمت از شخصیت سعی می‌کند شخص را به سوی تعالی و کمال هدایت کند.
مثالی برای روانکاوی شخصیت ایگو، اید و سوپرایگو
تصور کنید در جلسه‌ای حضور دارید. ناگهان احساس گرسنگی به شما دست می‌دهد. چیزی درونتان می‌گوید «من گرسنه ام». این «من» همان «ایگو» است.
شما دوست دارید بلافاصله جلسه را ترک کرده و هرچه زود‌تر غذا بخورید. این قسمت از درونتان که شما را به رفع هرچه سریع‌تر نیازتان تشویق می‌کند همان «اید» است. همانطور که گفتیم وظیفه «اید» تشویق شما به رفع فوری نیازتان است.
اما آیا ترک ناگهانی جلسه کار درستی است؟ بخشی از درونتان می‌گوید مشکلی ندارد “کمی گرسنگی را تحمل کن” چون کار درستی نیست که بطور ناگهانی جلسه را ترک کرده و دنبال غذا خوردن باشی. این کار توهین به بقیه محسوب می‌شود.
این قسمت از درونتان که مسائل را سبک و سنگین می‌کند و شما را به انجام بهترین کار تشویق می‌کند همان «سوپرایگو» یا «فرانهاد» نام دارد.
تصمیم‌های انسان کشمکش بین «اید» و «سوپرایگو» است.
باید دقت شود که رفتار‌های ما بیشتر تحت تأثیر کدام قسمت از شخصیت قرار می‌گیرد.
افرادی که دچار اعتیاد از هرنوعی هستند؛ اعتیاد به مواد مخدر یا الکل، اعتیاد رفتاری مانند: قمار یا اعتیاد به سکس؛ تصمیماتشان را برپایه «اید» می‌گیرند. و فکر و ذکر این افراد برطرف کردن نیاز «اید» است. سوپرایگو در این افراد تضعیف می‌شود و کارکرد طبیعی خود را از دست می‌دهد.
در افرادی که اقدام به ترک اعتیاد می‌کنند در واقع جنگ بین «اید» و «سوپرایگو» بنفع «سوپرایگو» تمام می‌شود. اما «اید» به این راحتی دست بردار نیست. وقتی این شخص برای مدتی دور از اعتیاد می‌ماند «وسوسه» بسراغش می‌آید. وسوسه مصرف دوباره مواد برای تجربه لذت آنی توسط «اید» انجام می‌شود. در این مواقع اگر شخص تسلیم «اید» شود دوباره گرفتار اعتیاد خواهد شد.