وابستگی مشترک به گروهی از رفتار و اعمال اعضای خانواده گفته می‌شود که بعلت مصرف مواد مخدر یکی از اعضای خانواده ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر این نوع از وابستگی شامل مجموعه‌ای از رفتارهاست که اعضای خانواده تحت تأثیر اعتیاد عضو دیگری از خانواده از خود بروز می‌دهند.
اگر این رفتار‌ها به درستی شناخته نشود و خانواده عملکرد مناسبی از خود بروز ندهد درمان اعتیاد سخت و گاهی غیرممکن خواهد بود.
در این مقاله برخی از این رفتار‌ها را مورد بررسی قرار داده و راه حل‌های پیشنهادی جهت جلوگیری از وابستگی مشترک را ارائه می‌دهیم.
حمایت پنهانی
گاهی خانواده با انجام برخی رفتار‌ها اعتیاد عضو خانواده را توجیه کرده و از آن حمایت می‌کند. این رفتار‌ها بطور ناخواسته انجام می‌شود و خانواده متوجه نیست که با انجام این اعمال فرد اعتیاد خود را توجیه کرده و قدمی در جهت کنترل و ترک مصرف مواد مخدر برنمی‌دارد.
عدم تمایل به پذیرش مفهوم اعتیاد بعنوان بیماری
یکی از ویژگی‌های وابستگی مشترک، عدم تمایل به پذیرش مفهوم اعتیاد بعنوان بیماری است. بعضا اعضای خانواده طوری رفتار می‌کنند که انگار مصرف مواد رفتاری اختیاری و ارادی و شاید هم مغرضانه است. این نوع دیدگاه اشتباه است چون باعث بوجود آمدن احساس خشم، طرد شدن و شکست می‌شود.
احساس گناه و افسردگی اعضای خانواده
از طرف دیگر اعضای خانواده بدلیل اعتیاد عزیزشان ممکن است احساس گناه و افسردگی کنند. علت چیست؟ افراد معتاد علیرغم اینکه کنترلی روی مصرف مواد ندارند و یا بعبارتی برای اینکه نشان ندهند مصرف مواد اجباری است، برای منحرف کردن توجه دیگران از مصرف مواد سعی می‌کنند مسئولیت مصرف مواد را به گردن سایر اعضای خانواده بیاندازند. خانواده‌ها نیز بدلیل احساس گناه و افسردگی و بطور ناخواسته بخشی از مسئولیت یا تمامی آن را برعهده می‌گیرند.
درحالی که اعتیاد یک بیماری است و مسئولیت اعتیاد تماماً برعهده خود فرد می‌باشد.
انکار
مصرف مواد مشکلات آشکار بسیاری ایجاد می‌کند. مشکلاتی از قبیل: از دست دادن اراده، آشفتگی ذهنی، از دست دادن روابط خانوادگی و اجتماعی، از دست دادن شغل و جایگاه اجتماعی، رفتار‌های پرخطر مانند دزدی و…
ولی چون فرد مصرف‌کننده طوری رفتار می‌کند که گویی مصرف مواد مشکل چندانی محسوب نمی‌شود به عدم پذیرش و انکار موضوع می‌پردازند. یکی از دلایل عدم پذیرش اعتیاد این است که انکار نوعی محافظت از خود است. خانواده تصور می‌کند که اگر مشکل مصرف الکل یا مواد وجود دارد مسئولیت آن به عهده خود است. پس خانواده با نادیده گرفتن موضوع و برای محافظت از خود شروع به انکار اعتیاد می‌کند.
وظیفه اعضای خانواده چیست؟
خانواده چطور می‌تواند به فرد معتاد کمک کند و گامی در جهت کنترل و درمان اعتیاد بردارند؟
- خانواده باید اعتیاد را بعنوان یک بیماری قبول کند.
- درمان اعتیاد نیازمند مداخلاتی از خارج خانواده است. چون وقتی فرآیند کنترل مصرف مکرراً شکست می‌خورد باعث احساس خشم، افت عزت نفس و افسردگی می‌شود.
- مسئولیت اعتیاد تماماً بر عهده خود فرد است.
وابستگی مشترک
باید اعضای خانواده به درک درستی از اعتیاد برسند و مدنظر داشته باشند که اعتیاد نوعی بیماری روحی روانی و فرآیندی اجباری است.